Fatih Sultan Mehmed’in Gentile Bellini tarafından yapılan portresinde yer alan mimari detaylar, hem sanat tarihçileri hem de mimarlık meraklıları için oldukça dikkat çekicidir. Bu detayların kaynağını anlamak için Venedik’teki bazı yapıları incelemek gerekir. Bunların başında da San Marco Meydanı’nda yer alan Pilastri Acritani sütunları gelir.
Pilastri Acritani ve Tören Yolu Anlamı
Pilastri Acritani sütunları, San Marco Kilisesi’nin güney kapısının karşısında, Dükler Sarayı’nın “Ferman Kapısı” (Porta della Carta) yakınlarında yer alır. Bu sütunlar, sadece süsleme amaçlı değil, aynı zamanda tören havası yaratan bir mimari düzenleme olarak da kullanılmıştır. Özellikle Piazzetta’daki iki büyük sütunla birlikte düşünüldüğünde, bu alanın denizden gelenler için bir geçit ya da tören yolu işlevi gördüğü anlaşılır Bellini’nin Fatih Portresinde Mimari Unsurlar.
Bellini, bu sütunları Venedik’te her gün gördüğü için zihninde önemli bir yer edinmiş olmalı. Bu nedenle Fatih’in portresine de benzer sütunları yerleştirerek ona “emperyal” bir hava katmak istemiş olabilir.
Sütunların Kaynağı ve Sanatsal Yansımaları
Fatih portresinde görülen kare kesitli, bezemeli sütunların kökeni Roma mimarlığına dayanır. Her ne kadar bu sütunlarda Sasani etkileri de görülse de, ana esin kaynağının Roma dönemi olduğu açıktır. Bellini’nin Roma’ya hiç gitmemiş olması, onun bu mimari üslubu tanımadığı anlamına gelmez. Özellikle Verona gibi Roma kalıntılarının yoğun olduğu bir şehirde bu sütunları incelemiş olması mümkündür istanbul day trip.
Verona’daki Porta Borsari ve Arco dei Gavi gibi yapılar, hem kemer yapıları hem de kare kesitli süslemeli sütunlarıyla Fatih portresindeki mimari kurguyla benzerlikler taşır.
Rönesans Sanatında Sıkça Görülen Sütunlar
Kare kesitli bezemeli sütunlar sadece Bellini’nin değil, ailesinin diğer üyelerinin ve çağdaşlarının eserlerinde de sıkça görülür. Gentile Bellini’nin kardeşi Giovanni Bellini, bu tür sütunlara Santa Maria Gloriosa dei Frari’deki üçlü tablosunda (Il Trittico dei Frari, 1480) ve San Zaccaria Altar Panosu’nda (Pala di San Zaccaria, 1505) yer vermiştir.
Aynı mimari anlayış, Rönesans’ın büyük ustalarından Andrea Mantegna’da da görülür. Ayrıca, bu sütun tarzının en bilinen örneklerinden biri, Raffaello Sanzio’nun Vatikan’da yer alan ünlü eseri Atina Okulu (Scuola di Atene, 1509-1511) tablosudur.
Bellini’nin Özgün Sütun Başlığı
Fatih’in portresindeki bir diğer dikkat çekici unsur ise, Bellini’nin sütun başlığı tasarımıdır. Üstte yaprak motifi, ortada yumurta şekilli bezeme (ovolo) ve altta diş sırası (dentil) ile oluşturulmuş bu başlık, adeta bir korniş parçası gibi düzenlenmiştir. Bu tasarım, Bellini’nin klasik dönem süsleme öğelerini özgün bir şekilde yorumladığını gösterir.
